volgende       volgende
1687

Isaac/Balthazar Orobio de Castro (1620-1687)

De discussie over de waarheid van de Christelijke religie, die de theoloog Philippus van Limborch met Isaac/Balthazar Orobio de Castro voerde was de eerste in zijn soort: er werd scherp gedebatteerd, maar met respect voor de wederzijdse geloofsovertuiging en zonder dat Joden als voor een tribunaal werden geplaatst om hun overtuiging te rechtvaardigen zoals in de Middeleeuwen vaak gebeurde.

Isaac Orobio de Castro was arts en filosoof. Hij werd in 1620 geboren in Bragança in het noorden van Portugal, maar verhuisde al snel met zijn ouders naar Spanje. Hij leerde als crypto-Jood een dubbelleven te leiden, studeerde medicijnen en filosofie aan de universiteit van Alcalá de Henares en bekleedde vervolgens een leerstoel aan de universiteiten van Sevilla en Salamanca. Daarnaast was hij ook lijfarts van de hertog van Medina Coeli in Sevilla. Zijn carrière werd doorbroken toen hij door de Inquisitie op verdenking van heimelijke trouw aan het jodendom gearresteerd werd en drie jaar in de cel belandde. Na zijn vrijlating vluchtte hij naar Toulouse in Frankrijk, waar hij als professor farmacie aan de universiteit werkte. In 1662 reisde hij tenslotte met zijn vrouw en twee kinderen door naar Amsterdam en werd hij een prominent lid van de Amsterdamse Portugese gemeente, als parnas (bestuurslid), ook van de jesjiewa Ets Haim. Hij was er ook actief als arts, met name voor mensen afhankelijk van armenzorg.

Titelblad van de ‘vriendelyke onderhandeling’ tussen Philippus van Limborch en Isaac Orobio de Castro Basileae, MDCCXL.

Orobio de Castro schreef poëzie en filosofische verhandelingen ter verdediging van het jodendom zoals zijn Prevenciones divinas contra la vana idolatría de las Gentes. Hij maakte naam door zijn verhandeling Certamen philosophicum propugnatae veritatis divinae ac naturalis (1684), waarin hij de filosofie van Spinoza probeerde te weerleggen en betoogde dat rede en geopenbaarde religie niet per definitie onverenigbaar zijn. Bekend is hij vooral geworden door zijn dialoog met de Protestantse professor theologie Philippus van Limborch in hun door John Locke later opgetekende disputatie Pauli a Limborch de Veritate Religionis Christianae, amica collatio cum erudito Judaeo (Gouda 1687). Van Limborch had eerder Orobio’s ervaringen met de Spaanse Inquisitie verwerkt in een boek over de Inquisitie.

Orobio’s werken zijn, net als andere religieuze polemische geschriften, niet gedrukt maar circuleerden in manuscript. Enkele ervan zijn in de Amsterdamse Ets Haim-bibliotheek terug te vinden. Isaac Orobio de Castro’s grafsteen en die van zijn vrouw zijn nog steeds zichtbaar op de Portugese begraafplaats in Ouderkerk aan de Amstel.

© 2024, Joods Maatschappelijk Werk en Joods Educatief Centrum ‘Crescas’