Toelichting van de auteurs

Kan dat, heel kort uitleggen wat iedereen zou moeten weten over de geschiedenis van Joden in Nederland? Veel mensen weten wel iets over de Nederlands-Joodse geschiedenis, maar veelal zijn dat fragmenten: de Portugese Joden van Amsterdam, het Joodse socialisme en de fatale oorlogsjaren. Maar wat was nu de doorgaande lijn? Hoe is het Joden in Nederland vergaan vanaf het eerste moment dat ze zich hier blijvend wisten te vestigen? Precies dat wil De Joodse Canon doen: kort en bondig de centrale punten van 700 jaar Joodse geschiedenis in een lopend verhaal presenteren. Natuurlijk zijn er veel specialistische studies en dikke handboeken over de geschiedenis van Joden in Nederland geschreven. Niet iedereen komt eraan toe om die ook te lezen. Een beknopte, toegankelijke introductie op hoofdlijnen ontbreekt tot dusver. Dat is precies wat deze canon wil doen: zoveel mogelijk mensen op toegankelijke wijze in aanraking brengen met het spannende, soms ook pijnlijke verhaal van de Joden in Nederland. Dat vertelt over hoe een sterk in beweging zijnde Joodse minderheid wist te leven en soms te overleven in een niet minder snel veranderende Nederlandse samenleving.

De vorm die is gekozen is die van een canon. Er zijn honderd vensters gekozen die met elkaar een evenwichtig, representatief beeld geven. Elk venster heeft betrekking op een centrale gebeurtenis, een plaats (een zogenaamde lieu de mémoire), een persoon of een voorwerp – aan de hand waarvan een belangrijk aspect van de Nederlands-Joodse geschiedenis verteld kan worden. Elk venster heeft een korte tekst van zo’n vierhonderd woorden en is gekoppeld aan een sprekende, iconische afbeelding. De vensters zijn per eeuw gegroepeerd rond een samenbindend thema, waardoor ze tevens zijn opgenomen in een lopend verhaal.

In de canon, die van de Middeleeuwen tot de eenentwintigste eeuw loopt, is aandacht voor politiek, economie, cultuur en religie, voor belangrijke rabbijnen, maar ook voor de Joodse marskramer en het antisemitisme in Nederland. De selectie is zo gemaakt dat zowel bekende als onbekende aspecten van het verleden naar voren worden gehaald. Hoogte- en dieptepunten zijn erin opgenomen. Uiteraard bedoelt deze ‘canon’ niet het laatste en definitieve antwoord te geven. Onze pretenties zijn in die zin beperkt: we hadden ook voor tal van andere vensters kunnen kiezen. Niet alles paste in het format van honderd vensters. Wél wil deze ‘canon’ iedereen een handvat geven om snel een goed overzicht te krijgen, een kapstok waarmee een ieder vervolgens zelf aan de slag kan gaan.

Tirtsah Levie Bernfeld en Bart Wallet